مکانیزم ماشه و تاثیر اون روی سایت شما

خیلی وقت‌ها وقتی درباره «مکانیزم ماشه» یا تحریم‌های جدید صحبت می‌کنیم، همه‌چیز خیلی کلی به نظر میاد. اما واقعیت اینه که این موضوع می‌تونه به‌طور مستقیم روی کسب‌وکارهای اینترنتی در ایران اثر بذاره. من توی این نوشته سعی کردم به زبان ساده ولی دقیق، بعضی از مشکلات احتمالی رو بررسی کنم؛ از دیتاسنترها و سرویس‌های هاستینگ گرفته تا پرداخت‌های بین‌المللی و ابزارهای فنی روزمره.

ممکنه در بخش‌هایی از متن، اصطلاحات یا توضیحات خیلی فنی ببینید. نگران نباشید! اگر جایی براتون نامفهوم بود، به این معناست که شما در اون حوزه خاص فعالیتی ندارید و طبیعتاً مشکلی هم براتون پیش نمیاد. هدف این مقاله اینه که تصویر کامل‌تری از ریسک‌ها و واقعیت‌های پیش‌روی کسب‌وکارهای اینترنتی داشته باشیم، تا آماده‌تر باشیم و کمتر غافلگیر بشیم.

کجاها احتمالاً ضربه می‌خوریم؟

دیتاسنترها و VPSهای اروپایی

مثل Hetzner (و بعضی دیگر از ارائه‌دهنده‌های اروپایی) به‌خاطر تعهد به مقررات اتحادیه اروپا ممکنه دسترسی رو تعلیق کنن یا KYC سخت‌گیرانه بخوان؛ مخصوصاً اگر مالک/ترافیک/صورت‌حساب به ایران ربط داده بشه.

نکته: حتی اگر سرور فعلاً فعاله، تمدید یا آپگرید می‌تونه با مشکل مواجه بشه.

رجیسترار دامنه و SSL

گاهی وقت‌ها وقتی فشارهای تحریمی شدت می‌گیرن، بعضی رجیسترارها برای دامنه‌هامون دردسر درست می‌کنن؛ مثلاً ممکنه جلوی انتقال دامنه رو بگیرن یا از ما مدارک اضافه بخوان. حتی برای گرفتن گواهی SSL سازمانی هم احتمال رد شدن وجود داره، چون بحث‌های مربوط به KYC و تحریم وسط میاد.

پرداخت و فاکتوربین‌المللی

سرویس‌هایی مثل استرایپ یا پی‌پل هیچ‌وقت برای ما در ایران قابل اتکا نبودن و همیشه ریسک بسته شدن حساب وجود داشت، اما وقتی بحث بررسی‌های تطبیقی یا همون Compliance Review جدی‌تر بشه، شرایط از قبل هم حساس‌تر میشه و احتمال مسدود شدن حساب‌ها بالاتر میره.

CDN/سرویس‌های ابری توسعه

سرویس‌هایی مثل Cloudflare، AWS، گوگل کلاد یا Azure وقتی پای پلن‌های پولی وسط میاد، همیشه یه ریسک همراه خودشون دارن؛ چون هم بحث پرداخت مطرحه و هم تحریم‌ها. این یعنی ممکنه بعضی قابلیت‌ها مثل Workers، فضای ذخیره‌سازی ابری یا حتی دسترسی به بعضی مناطق، یکهو محدود یا کاملاً تعلیق بشه.

ایمیل مارکتینگ

سرویس‌های ایمیل مثل Mailchimp یا SendGrid هم گاهی خیلی سخت‌گیر می‌شن؛ ممکنه وسط کار ناگهان دسترسی رو تعلیق کنن یا برای ادامه استفاده از ما مدارک هویتی و محل جغرافیایی بخوان، به‌خصوص وقتی پای پرداخت یا قوانین KYC وسط باشه.

اپ‌استورها و اکانت‌های دولوپری

اکانت‌های توسعه‌دهنده گوگل و اپل هم همیشه برای ما دردسرساز بودن؛ مخصوصاً وقتی اطلاعات مالی به مناطق پرریسک مرتبط باشه، احتمال بازبینی و حتی تعلیق بالاست. درسته که قبلاً هم استفاده کامل و بی‌دغدغه از این اکانت‌ها برامون ممکن نبود، اما حالا شرایط می‌تونه سخت‌تر و محدودکننده‌تر بشه.

تبلیغات و آنالیتیکس

تبلیغات روی پلتفرم‌هایی مثل Google Ads یا Meta Ads هم به خاطر مسائل مربوط به تطبیق قوانین (Compliance) ممکنه یکهو متوقف بشه. از طرف دیگه، احتمال داره دسترسی به بعضی از APIها یا SDKها هم محدود بشه و همین موضوع کار توسعه و بازاریابی رو سخت‌تر کنه.

زنجیره وابستگی‌های فنی

ریجستری‌هایی مثل npm، pip یا composer و همینطور کانتینر رجیستری‌ها می‌تونن به مشکل بخورن، مخصوصاً وقتی نیاز به لاگین داشته باشن و دسترسی محدود بشه. اگه Mirror نداشته باشیم، عملاً توسعه قفل میشه؛ هرچند خوشبختانه توی ایران بعضی Mirrorها وجود دارن و تا حدی این خلا رو پوشش میدن.

چه مشکلات جدیدتری اضافه می‌شه؟

KYC ناگهانی: ایمیل «حسابتون رو بررسی می‌کنیم؛ تا اطلاع ثانوی محدود شد».

ریسک یک‌شبه: تمدید دامنه/سرور/گواهی به خاطر یک فلگ تحریمی می‌سوزه.

هزینه پنهان: واسطه‌گری، تغییر ارائه‌دهنده، انتقال داده‌های حجیم، Downtime و…

کندی رشد: دسترسی به ابزارهای رشد محدود می‌شه؛ رشد بیزنس شما گرون‌تر و آهسته‌تر.

چی‌کار کنیم که غافلگیر نشیم؟ (بدون دور زدن قانون)

این‌ها مدیریت ریسک هستن، نه توصیه حقوقی.

طرح جایگزین زیرساخت:

بهتره در کنار استفاده از دیتاسنترهایی مثل Hetzner یا سایر ارائه‌دهنده‌های اروپایی، همیشه یک سرویس‌دهنده غیراروپایی هم به‌عنوان جایگزین داشته باشید که با قوانین محل فعالیت‌تون مشکل نداشته باشه. همینطور توصیه میشه برای DNS و CDN هم دو مسیر جدا در نظر بگیرید تا اگر یکی از سرویس‌ها دچار محدودیت شد، سایت بدون مشکل در دسترس بمونه.

دامنه و DNS دو لایه:

دامنه‌های اصلی و مهم رو بهتره فقط به یک رجیسترار وابسته نکنید؛ منطقی‌تره که اون‌ها رو بین دو رجیسترار (اصلی و پشتیبان) مدیریت کنید. همینطور داشتن یک DNS ثانویه که هر لحظه آماده‌ی سوئیچ باشه کمک می‌کنه در صورت بروز مشکل، سایت بدون قطعی و دردسر روی مسیر جایگزین بالا بیاد.

بکاپ خارج از قلمرو ریسک:

خوبه که هر روز از سرویس‌ها Snapshot بگیرید و در کنارش یک آرشیو هفتگی هم نگه دارید؛ فقط حواستون باشه این بکاپ‌ها رو توی منطقه‌ای خارج از اروپا ذخیره کنید تا اگر روزی محدودیت یا قطعی توی دیتاسنترهای اروپایی پیش اومد، نسخه‌های امن و قابل دسترسی از داده‌هاتون داشته باشید.

ایمیل تراکنشی جایگزین + SMTP خودگردان:

اگر سرویس ایمیل ثالث از کار افتاد، بهترین کار اینه که خیلی سریع روی SMTP امن خودتون یا یک ارائه‌دهنده پشتیبان سوئیچ کنید. فقط یادتون باشه تنظیمات مربوط به SPF، DKIM و DMARC رو از قبل آماده داشته باشید تا ایمیل‌ها بدون مشکل تحویل داده بشن و وارد اسپم نشوند.

Mirror وابستگی‌ها:

برای اینکه توسعه به‌خاطر لاگین یا قطعی ریجستری‌ها گیر نکند، یک Private Registry برای npm/pip/composer و ایمیج‌های کانتینری راه بیندازید و آرتیفکت‌های حیاتی (پکیج‌ها، ایمیج‌ها، باینری‌ها) را داخل سازمان Cache کنید؛ هم سرعت Build و CI/CD بالا می‌رود، هم وابستگی‌تان به سرویس‌های بیرونی کمتر می‌شود و در مواقع بحران سریع‌تر بازیابی می‌کنید.

Monitoring & Alerting واقعی:

بهتره برای خیال راحت، روی همه چیز آلارم داشته باشید: از وضعیت دامنه و SSL گرفته تا مصرف CPU، طول صف‌ها و تاخیر (Latency)، و حتی تاریخ انقضای هر سرویس. طوری تنظیم کنید که حداقل ۷ روز قبل از Expiry یک هشدار جدی بگیرید تا وقت کافی برای تمدید، رفع مشکل یا جابه‌جایی داشته باشید و هیچ چیز دقیقه‌نودی شما را غافلگیر نکند.

KYC Pack آماده:

مدارک مرتبط مثل ثبت شرکت، آدرس معتبر، جزئیات ساختار مالکیت (Beneficial Owner) و یک توضیح روشن درباره استفاده قانونی از سرویس‌ها رو همیشه مرتب و آماده داشته باشید. نکته مهم اینه که این اطلاعات باید به‌صورت رسمی و خارج از ایران باشه؛ مثلاً اگر اقوام یا آشنایی در خارج دارید، می‌تونید از مدارک اون‌ها استفاده کنید تا در فرآیند KYC یا بررسی‌های تطبیق دچار مشکل نشید.

تفکیک مالی/عملیاتی:

برای پرداخت‌های بین‌المللی بهتره همیشه از یک حساب یا نهاد قانونی و کاملاً مجاز استفاده کنید که جدا از عملیات داخلی کسب‌وکارتون باشه. این کار باعث میشه ردپای مالی‌تون شفاف و تمیز بمونه و در بررسی‌های بانکی یا سرویس‌دهنده‌ها مشکلی پیش نیاد. اگر دسترسی مستقیم ندارید، می‌تونید از حساب اقوام یا دوستانی که خارج از ایران زندگی می‌کنن کمک بگیرید تا پرداخت‌ها بدون ریسک و مطمئن انجام بشه.

پلن ارتباط با مشتری:

اگر به هر دلیلی سایتی که هاست اون روی اروپا قرار داره از دسترس خارج شد، مهمه که از قبل یک پلن B برای ارتباط با مشتری‌ها داشته باشید. بهترین کار اینه که کانال‌های جایگزین مثل اینستاگرام یا تلگرام رو فعال نگه دارید تا در مواقع قطعی بتونید سریع اطلاع‌رسانی کنید و ارتباط با مخاطب قطع نشه.

انبار قطعات و لایسنس‌ها:

لایسنس‌های مهم مثل پلاگین‌ها یا پنل‌های مدیریتی و همینطور سخت‌افزارهای حیاتی رو بهتره از قبل تهیه و ذخیره کنید. این کار کمک می‌کنه اگر ناگهان قیمت‌ها بالا رفت یا دسترسی سخت شد، گرفتار شوک قیمتی یا کمبود نشید و بدون مشکل به کارتون ادامه بدید.

چک‌لیست ۱۰ دقیقه‌ای «همین امروز»

• وضعیت تمدید دامنه/SSL/سرورها رو چک کن.
• از DNS/وب‌سرور Export قابل ایمپورت بگیر.
• بکاپ آفلاین و آفلاین+Offsite رو تست Restore کن.
• یک SMTP جایگزین پیکربندی کن.
• Mirrors وابستگی‌ها رو راه بنداز.
• مستندات «اگر Hetzner/EU قطع شد → پلن B» رو برای تیم بنویس.

حرف آخر؟ ما سال‌هاست با فشار کار کردیم و ساختیم. از این به بعد هم ادامه میدیم.

به امید روزهای بهتر. روزی که توی همین سایت مقاله‌ای منتشر کنم درباره اینکه گوگل توی ایران شعبه زد. تحریم‌ها برداشته شد. هتزنر توی ایران دیتاسنتر زد و …

با احترام

رضا راد – شهریور ۱۴۰۴

رضا راد

میلیون‌ها کیلومتر اسکرول کردم تا به هدفم نزدیک بشم و این داستان همچنان ادامه داره...